ΑΙΓΙΝΑ, ΓΗ ΠΕΤΡΑΣ: Γεωλογία, λατομεία, αρχιτεκτονική
Η πέτρα, διαχρονικό στοιχείο στην ανθρώπινη ζωή αποτελεί για την Αίγινα ένα σημαντικό τομέα όχι μόνο του φυσικού τοπίου αλλά και της ανθρώπινης παρέμβασης σ' αυτό.
Χτίζοντας ο άνθρωπος δημιουργεί το δικό του κοινωνικό περιβάλλον και η διαδικασία εξόρυξης, λάξευσης και χτισίματος της πέτρας αποτελεί αρχετυπικά θα λέγαμε τον πιο αρχαίο τρόπο δημιουργίας ανθρώπινων κοινωνιών. Στην Αίγινα ήδη από τους προϊστορικούς οικισμούς
μέχρι και σήμερα, αδιάκοπα 5000 χρόνια, η πέτρα είναι το αρχέγονο αυτό στοιχείο που μαρτυρεί καλύτερα από κάθε τι άλλο τη συνέχεια αυτή.
Η φετινή προσπάθεια έχει σαν στόχο την προσέγγιση αυτού ακριβώς τον στοιχείου. Από την πρώτη κιόλας συνάντησή μας, δόθηκε στα παιδιά ένα γενικό διάγραμμα της εργασίας καθώς και κάποιες γενικές κατευθύνσεις της έρευνάς μας. Λόγω του μεγάλου πλήθους των μαθητών, που έτρεξαν να δηλώσουν συμμετοχή, διαπιστώσαμε ότι θα ήταν καλύτερα να χωριστούμε σε επιμέρους ομάδες ώστε και η έρευνα να λειτουργήσει πρακτικά καλύτερα αλλά και τα παιδιά να έχουν την ευκαιρία να επιλέξουν την ομάδα που θα τους εξέφραζε περισσότερο και θα τους έδινε την ευκαιρία να αναπτύξουν τις ιδιαιτερότητές τους, τις κλίσεις τους και τις δεξιότητές τους.
Οι ομάδες εργασίας ήταν: α) Ομάδα βιβλιογραφικής έρευνας, β) Ομάδα συνεντεύξεων και συλλογής πληροφοριών από μαρτυρίες, γ) Ομάδα φωτογράφησης και βιντεοσκόπησης και δ) Ομάδα σχεδίου. Σε ό,τι αφορά τη μέθοδο της εργασίας κινηθήκαμε σε τρεις κυρίως κατευθύνσεις. Ενα σημαντικό μέρος της δουλειάς πραγματοποιήθηκε στη Δημοτική βιβλιοθήκη της Αίγινας. Κάθε βδομάδα συναντιόμασταν προκειμένου να συλλέξουμε υλικό μέσα από τη διαχρονική έρευνα τοπικών εφημερίδων και περιοδικών αλλά και μέσα από τις ιστορικές πηγές. Δε μας αρκούσε όμως μόνο η ιστορική αναφορά που συνήθως είναι από δευτερεύουσες πηγές. Θέλαμε να δώσουμε βάρος στις πρωτότυπες πηγές προφορικές και γραπτές έτσι ώστε το τελικό προϊόν να είναι κατά το δυνατόν πρωτότυπο.
|
Από το λατομείο της "Κουταλούς" |
Ετσι ξεκινήσαμε τις επισκέψεις από τη μια σε σημαντικά πρόσωπα του νησιού που είχαν τη διάθεση να μας εμπλουτίσουν με τις γνώσεις τους, όπως η κυρία Θανοπούλου Κατερίνα και η κυρία Κουλικούρδη Γωγώ και από την άλλη πραγματοποιήσαμε επιτόπου μεταβάσεις και εξερευνήσαμε τόπους, όπου λειτουργούσαν παλιά λατομεία. Μια τέτοια εξόρμηση ήταν στην Κουταλού στα Βροχεία, όπου με ξεναγό το Γιώργο Μαλτέζο είδαμε από κοντά πώς ήταν τα παλιά λατομεία.
Αλλη σημαντική εξόρμηση της ομάδας μας ήταν η επίσκεψη που κάναμε στο σπίτι του Παντελή Τζώνη. Μεγάλη ήταν η εμπειρία της ομάδας από την επαφή μας μ' αυτούς τους δύο μαστόρους της πέτρας. Μας έδωσαν πολλά στοιχεία και για τα λατομεία αλλά και για τη ζωή των λατόμων και τις συνήθειες τους.
Τέλος η επίσκεψη που πραγματοποιήσαμε στο μουσείο Καπράλου και η ξενάγηση μας από το Γιάννη Κλινάκη μας έδωσε την ευκαιρία από τη μια να θαυμάσουμε τα γλυπτά τον Καπράλου και να αισθανθούμε περηφάνεια που στο νησί μας υπάρχει ένα τέτοιο μουσείο και από την άλλη να δούμε τη χρήση της πέτρας και ιδιαίτερα του Αιγινήτικου πωρόλιθου στην τέχνη.
Στις 14/5/99 η περιβαλλοντική μας ομάδα πραγματοποίησε εκδρομή στη Μονεμβασιά και στη Μάνη. Ετσι επισκεφτήκαμε έναν τόπο, που έχει χτιστεί αποκλειστικά με πέτρα και επιτύχαμε να κάνουμε συγκριτική μελέτη στα πλαίσια της έρευνας μας.
Θα ήταν παράλειψη όμως να μην αναφέρουμε ότι η εκδρομή αυτή μας έδωσε την ευκαιρία να ζήσουμε δυο ολόκληρες μέρες μαζί και να δεθούμε ακόμα περισσότερο.
Μαρτυρία Γωγώς Κουλικούρδη
Η πέτρα έχει συνδεθεί άμεσα με την ιστορία της Αίγινας. Οι Αιγινήτες έκαναν εξόρυξη και εξαγωγή πουριού μυλόπετρας και κανατιών από "πασπάρα". Χάρη στα πολλά λατομεία της Αίγινας το εμπόριο είχε μεγάλη άνοδο και έγινε γρήγορα πανμεσογειακό. Οι κυριότεροι εμπορικοί δρόμοι ήταν από την Αίγινα προς την Αττική, την Κρήτη και την Πελοπόννησο.
Μαυρόπετρα μεταφερόταν στην Κρήτη από τις Πόρτες (Porto) για να χτιστούν τα Βενετσιάνικα τείχη και κτίρια, από το 1600 και μετά.
Η μαυρόπετρα υπάρχει στις ψηλές περιοχές του νησιού ενώ το πουρί πιο χαμηλά. Η πλευρά του βουνού στην οποία κυλούσαν οι πέτρες μετά την εξόρυξη και όπου τις επεξεργάζονταν, ονομαζόταν κατρακύλα. Στο νησί τα κυριότερα λατομεία βρίσκονταν στην
