Ένα ταξίδι solo που απόλαυσα περισσότερο από κάθε άλλο, τον τελευταίο καιρό.
Όχι φυσικά λόγω της απουσίας αγαπημένων φίλων, αλλά ίσως επειδή
είναι κάποιες φορές που η συντροφιά του εαυτού είναι απαραίτητη χωρίς
να το καταλαβαίνουμε. Μονοήμερη αναζήτηση κρυμμένων μυστικών της
αγαπημένης Αίγινας, ενός τόπου που όσο γνωρίζω, δένομαι περισσότερο
μαζί του... Μόνος σύντροφος, το ποδήλατό μου!
Μαζί ανακαλύψαμε, μεταξύ άλλων, και το μικρό αλλά εντυπωσιακό
σύστημα υπογείων στοών που παρουσιάζω εδώ, ακολουθώντας τακτική
"detective"... Π.Δ.
Η ύδρευση της Αίγινας ανά τους αιώνες, ήταν ένα πρόβλημα που επιλύθηκε με
τη χρήση υπόγειων έργων για τη συλλογή ομβρίων και υπογείων υδάτων.
Το αρχαίο υδραγωγείο, οι δεξαμενές (ομβροδέκτες που ονομάστηκαν σουβάλες),
πηγάδια με σήραγγες και θαλάμους, συγκέντρωναν ύδατα των ανώτερων
γεωλογικών στρωμάτων κάθε περιοχής, που -ενισχυόμενα και από τις
βροχές- συνέβαλλαν στην κάλυψη των αναγκών των οικισμών σε νερό.
Επιπλέον, όπου αυτό ήταν εφικτό, χρησιμοποιούσαν και νερά από τις
αρκετές πηγές που υπήρχαν στο νησί. Μία από τις τελευταίες εν ενεργεία
πηγές, ήταν αυτή του Κουρέντη, από την οποία παλαιότερα υδρευόταν η
περιοχή της Σουβάλας, ενώ εξακολουθεί να προμηθεύει νερό ακόμα και σήμερα.
Επίσης, υπάρχουν αναφορές στη λαογραφία από το τέλος του 1800, ότι και
οι κάτοικοι της Παλιαχώρας έπαιρναν νερό και από αυτήν την πηγή,
εκτός από τις στέρνες και το αγίασμα της Επισκοπής.
Ο Κουρέντης, που βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες του λόφου
της Παλιαχώρας, αναφέρεται στη βιβλιογραφία
ως μεγάλο πηγάδι ή υπόγεια πηγή, με πόσιμο φυσικά νερό.
Όμως υπάρχει και το ομώνυμο ρέμα, ή καλύτερα χείμαρρος
(με περιοδικές συνθήκες ροής), που πηγάζει από τη θέση Τσουκάλια
στη βόρεια πλαγιά της Παλιαχώρας,
και εκβάλλει στη Σουβάλα.
Λόγω των πηγαίων αποθεμάτων του τοπικού υδροφόρου ορίζοντα
στην τοποθεσία του Κουρέντη, προς τα τέλη του προηγούμενου αιώνα
πραγματοποιήθηκαν εντός της περιοχής και δύο δημοτικές υδρογεωτρήσεις,
οι οποίες πρέπει να περιόρισαν την απόδοση της πηγής.
Στην ίδια όμως περιοχή φαίνεται πως υπήρχαν, από τους προηγούμενους
αιώνες, τοπικά υπόγεια έργα υδρομάστευσης, αποτελούμενα από ευρύχωρες
σκαμμένες σήραγγες και μεγάλης διαμέτρου πηγάδια, όπως προέκυψε από
την επίσκεψη στο εσωτερικό ενός τέτοιου συστήματος.
Η μεταλλική πόρτα της εισόδου, απρόσμενα ανοιχτή και αραχνιασμένη!
Οι πληροφορίες μιλούσαν για το άνοιγμα μιας μεγάλης στοάς στη βάση ενός
γκρεμού, κάτω από τον δρόμο που οδηγεί από τον Σταυρό της Παλιαχώρας
προς τον Κουρέντη, στην περιοχή των εκκλησιδίων Αγ. Φανουρίου και
Αγ. Ανδρέα, στις πηγές του ομώνυμου ρέματος. Λέγεται ότι κατά τον καθαρισμό
του ανοίγματος της στοάς τη δεκαετία του 1940, βρέθηκε από τον φρεατωρύχο
Μιχάλη Παυλινέρη μεγάλη ποσότητα ανθρώπινων οστών.
Αν μπορούσε να αποδειχτεί ότι τα υπόγεια έργα προέρχονται
από τη μεσαιωνική εποχή, θα ήταν εύλογο και να υποτεθεί ότι τα
ευρήματα εκείνα ήταν αποτέλεσμα σφαγών των κατοίκων της Παλιαχώρας
από τον Μπαρμπαρόσα. Σίγουρα δεν είναι αρχαιότερα, ενώ είναι πολύ πιθανόν
να είναι νεότερα.
Μπαίνοντας, μία στοά ευθεία και μία αριστερά
Τοπικοί θρύλοι πάντως, αναφέρουν ότι αυτές οι στοές κάτω από τον λόφο της Παλιαχώρας
χρησιμοποιούνταν τα δύσκολα χρόνια της Βενετοκρατίας και της Τουρκοκρατίας ως στοές
διαφυγής ή ανεφοδιασμού των κατοίκων της, αφού με προσοχή μπορούσε να κινηθεί μέσα
ένα ζώο που μετέφερε φορτίο. Το συγκεκριμένο όμως υπόγειο σύστημα, παρ' όλο που οι
διατομές των στοών του είναι σχετικά ευρύχωρες, αποκλείεται να χρησιμοποιήθηκε
ως υπόγεια δίοδος διαφυγής ή ανεφοδιασμού.
Το συνολικό μήκος και η διάταξη των στοών και των πηγαδιών, δεν είναι κατάλληλα για τέτοια
χρήση, και -το κυριότερο- οι στοές δεν καταλήγουν σε άλλη τοποθεσία, δεν υπάρχει δηλαδή
έξοδος.
Ο μόνος ανεφοδιασμός που θα μπορούσαν να προσφέρουν στους κατοίκους της Παλιαχώρας
θα ήταν σε νερό, μέσω ενός εκ των τρίων μεγάλων πηγαδιών που συνδέουν, από τα οποία
σήμερα το ένα είναι κατεστραμμένο εξωτερικά.
Η είσοδος πραγματοποιείται από τον προσβάσιμο πυθμένα του γκρεμισμένου πηγαδιού,
μια κατάσταση που μοιάζει να προέκυψε ίσως από φυσική ή τεχνητή τροποποίηση της
μορφής του εδάφους σε εκείνο το σημείο.
Μπαίνοντας από τη σύγχρονα διαμορφωμένη είσοδο, συναντάμε μια τυφλή στοά ευθεία
εμπρός και μία αριστερά, η οποία καταλήγει μετά 2 διακλαδώσεων σε δύο πηγάδια
μεγάλης διαμέτρου και ύψους 8-10 m. Ας ακολουθήσουμε πρώτα το αριστερό μονοπάτι...