To μπέρδεμα των σκουπιδιών.
Χατζηαναγνώστου Γιώργος
Εύλογα ερωτήματα, Τίνος είναι ; Ποιος τα διαχειρίζεται; Ποιος ο ρόλος της Δημοτικής αρχής;
Τι αρμοδιότητες έχει η Περιφέρεια , Που παρεμβαίνει η Ε.Ε,Ποιός ο ρόλος του Πολίτη;
Παρατηρείτε εδώ και αρκετό καιρό μια έντονη διαμάχη λογομαχία μεταξύ Φορέων , Οργανώσεων, Δήμων, Επιχειρηματιών, ΣΔΙΤ αλλά και άλλων για τον τρόπο διαχείρισης Απορριμμάτων. Κατ αρχάς θα πρέπει να αποσαφηνίσουμε ότι πλέον εδώ και καιρό δεν μιλάμε για σκουπίδια αλλά προϊόντα που ανακυκλώνονται και ανακτώνται .
Η πρόταση με διαχωρισμό στην πηγή (σπίτι) και όχι στον κάδο εφαρμόζεται ήδη .Και διαφαίνεται ότι εκεί κρύβεται το βαθύ μυστικό .
Αλλά ας πάρουμε από την αρχή τα πράγματα. ....
Η πρώτη και κεντρική μάχη που εδώ και χρόνια εμφανίζεται είναι η αλλαγή τρόπου διαχείρισης από τον μέχρι και πρότινος συνηθισμένο στην Ελλάδα την ταφή και την καύση . Μοντέλο που εξυπηρετούσε τους Μεγαλοεργολάβους που είχαν συνηθίσει μια συγκεκριμένη διαδικασία επί χρόνια και τώρα βλέπουν το δομηθέν επί χρόνια σύστημα να καταρρέει .
Δηλαδή με απλά λόγια εκπαιδευόταν ο πολίτης να πετάει τα σκουπίδια και ο Δήμος ή διάφορα παρασυστήματα αναλόγως της αξίας του προϊόντος να αναλαμβάνουν να τα πετάξουν σε ελεύθερες χωματερές , να τα θάψουν σε επίσημες χωματερές, να τα κάψουν ή εν πάση περιπτώσει οτιδήποτε μπορούσε να γίνει, αρκεί οι πολίτες να μην τα έβρισκαν μπροστά τους ,να μην μυρίζουνσαπισμένα ή να μην γεμίζουν ακαλαίσθητα τους δρόμους.
Στο πέρασμα του χρόνου εμφανίστηκε μια διαδικασία η λεγόμενη επανάκτηση ήανακύκλωση των πρώην απορριμμάτων όπου ως δια μαγείας όλοι όπως είναι λογικό συλλέγουν τα καλά «κομμάτια» πχ χαλκό ,σίδερο,αλουμίνιο κλπ και «αφήνουν» τα υπόλοιπα άχρηστα "κομμάτια"' για να συνεχίσει με την σειράτου ο εκάστοτε Δήμαρχος να τα μαζεύει για λόγους υγειονομικούς χωρίς να έχει την ιδιοκτησία αυτών είτε μέσα είτε έξω από τον κάδο .
Έτσι σιωπηρά αλλά και φανερά από την μεριά του Δήμου ορισμένοι περιβαλλοντολογικά ευαισθητοποιημένοι ή άλλοι , σκεπτόμενοι οικονομικές ωφέλειες άρχισαν δειλά να κάνουν προσπάθειες κομποστοποίησης ή διαχείρισης ακριβών «κομματιών» πχ ηλ υπολογιστές προκειμένου να αντιμετωπίσουν πρωτίστως την Ταμειακή ένδεια των Δήμων .
Από την μεριά του παλαιού δομημένου συστήματος οι επιχειρήσεις ανακύκλωσης έβλεπαν να αδειάζουν οι κάδοι γρήγορα και παράλληλα να αρχίζουν οι Δήμοι να γίνονται ανταγωνιστικοί προς αυτές .
Οι δε πολύ μεγάλες επιχειρήσεις είχαν βρει ένα άλλο σύστημα παραγωγής χρημάτων μέσω επιχορηγήσεων τύπου ΕΣΠΑ και σε συνεργασία με την περιφερειακή αρχή προχωρούσαν στο σχεδιασμό σε Φαραωνικά έργα τεράστια με την μεθοδολογία της συγκέντρωσης τεράστιων ποσοτήτων σε τεράστια εργοστάσια καύσης ,άντε και λίγο διαχωρισμού σε χώρους όπως η Φυλή κ.α.
Όμως η κρίση έβγαλε στην επιφάνεια το πρόβλημα της χαμηλής παραγωγήςαποβλήτων .
Την ίδια στιγμή με την αύξηση των μεταναστών που χωρίς χαρτιά έπρεπε να επιβιώσουν και τραβούσαν οτιδήποτε καλό από την ιδιοκτησιακή ελευθεριότητα του κάδου άρχισε το μπέρδεμα.
Την ίδια στιγμή με την αύξηση των μεταναστών που χωρίς χαρτιά έπρεπε να επιβιώσουν και τραβούσαν οτιδήποτε καλό από την ιδιοκτησιακή ελευθεριότητα του κάδου άρχισε το μπέρδεμα.
Η αλλαγή νοοτροπίας της κοινωνίας των πολιτών αντιλαμβανόταν ότι κάτι δεν πάει καλά με την διαχείριση αφήνοντας υποψίες διαπλοκής, σαν να ψιθυρίζεται ότι γίνεται «μοιρασιά» στην διαχείριση τους.
Οι Δήμοι βλέποντας το πουγκί των δημοσιονομικών μέτρων να σφίγγει προσπαθούν να βρουν εναγωνίως πόρους μέσα από εναλλακτικές μεθόδους διαχείρισης απορριμάτων ,όπου όμως πάντα έβγαινε παθητικό αποτέλεσμα δεδομένου ότι τα "καλά" κομμάτια τα εξαφάνιζαν την νύχτα οι ρακοσυλλέκτες και άλλοι ,αφήνοντας τον Δήμο με την λάσπη και οτιδήποτε δεν είχε οικονομική ωφέλεια για αυτόν .
Οι επιχειρήσεις ανακύκλωσης περίμεναν τις επόμενες κινήσεις υποστηρίζοντας σταθερά στις άξιες του πλιάτσικου μέσω κατά βάση αλλοδαπών ή προσπαθώντας νόμιμα μέσω τιμολογίων να αγοράζουν σκαρπ από την ελεύθερη αγορά.
Οι μεγάλοι επιχειρηματίες όμως διαβλέποντας τον κίνδυνο απώλειας εσόδων άρχισαν να επενδύουν σε προσπάθειες κοινοπραξιών όπου μέσω ΣΔΙΤ αποκτούσαν προσβασιμότητα άμεση εκ νέου στα «υλικά τους».
Οι μικροί δε κεφαλαιούχοι ή οι ομάδες πολιτών δεν μπορούσαν να παρέμβουν λόγω μη ύπαρξης εγγυητικών επιστολών ή αδυναμία κεφαλαιακής επάρκειας και αναγκαστικά οδηγήθηκαν σε ιδρύσεις Κοινσεπ .συνεταιρισμών μη κερδοσκοπικών κα.
Ο ΡΟΛΛΟΣ ΤΩΝ ΣΥΣΤΑΣΕΩΝ ΤΗΣ Ε.Ε.
Εκεί πάλι αναλαμβάνουν κυρίαρχο ρόλο οι συστάσεις της Ε.Ε. που αντιλαμβανόμενες σε διεθνές επίπεδο την αλλαγή νοοτροπίας στην διαχείρηση αποριμάτων προσπαθούν να αλλάξουν νοοτροπία των πολιτών.
Προωθούν την αντίληψη ότι το απόβλητο δεν είναι απόβλητο αλλά ανακτήσιμο ή ανακυκλώσιμο προϊόν και αρχίζουν να θεσπίζουν νόμους ή συστάσεις περί ανακύκλωσης .
Βάζουν στόχους και πιέζουν σε επίπεδο επίτευξης στατιστικών στόχων τις κυβερνήσεις να βρουν τρόπους να επιτύχουν τους στόχους ..
Στην Ελλάδα είναι η εποχή που εμφανίζεται ο ΕΟΑΝ οργανισμός ανακύκλωσης ο όποιος σαν ρυθμιστικός παράγοντας επιβάλει την νομοθεσία της Ε.Ε. και «επιβάλει» εισφορά σε κάθε προϊόν που διακινείται και επιδέχεται ανακύκλωση .
Αυτή το δικαίωμα εισφοράς το παραχωρεί σε αδειοδοτημένα συστήματα που με την σειρά τους συνεργάζονται με επιχειρήσεις που παράγουν αλλά και συσκευάζουν προϊόντα ανακυκλώσιμα ή ακόμα και απλά απόβλητα εισπράττοντας για λογαριασμό του κράτους την εισφορά.
Οι Δήμοι σε αυτή την περίπτωση απλά παραμένουν μερικώς αμέτοχοι (35% συμμετοχή στην ΕΕΕΑ) μόνο που αναγκάζονται να συνεργαστούν με αδειοδοτημένα συστήματα τύπου ΕΕΑΑ που τους παραχωρούν ανά ;;,000 κατοίκους ένα φορτηγό και κάδους χωρίς να γνωρίζει κανείς πόσο κοστολογούνται οι κάδοι..
Το κόστος συλλογής λειτουργίας αλλά και γενικών εξόδων συντήρησης παραμένει στους Δημάρχους που ασφυκτιούν έτσι να βρουν χρήματα για να στηριχτεί το σύστημα αποκομιδής αλλά και να κρατήσουν ένα αξιοπρεπές υγειονομικό επίπεδο των Δήμων.
Ταυτόχρονα έχουν και την γκρίνια με την δαμόκλειο σπάθη της ενδεχόμενης απεργίας από το Υπαλληλικό προσωπικό των απορριμμάτων για όποιους λόγους, ακόμα και επειδή το κράτος αποφάσισε να συνεργαστεί χωρίς να τους ρωτήσει με την ΕΕΑΑ.
Μέχρι τώρα ο Πολίτης πληρώνει χωρίς να το αντιλαμβάνεται «εισφορά» ανακύκλωσης στην εταιρία παραγωγής τελικών προιόντων που ανεβάζει την τιμή του κόστους αλλά και της διάθεσης του προϊόντος ,όπως επίσης πληρώνει και μέσω Δημοτικών Τελών .Άραγε γιατί ;
Οι εταιρίες ανακύκλωσης εξακολουθούν να ψάχνουν τρόπους κερδοφορίας μέσω «απαγωγής» των χρησίμων από τους κάδους εκμεταλλευόμενοι την μη ύπαρξη ιδιοκτησιακού καθεστώτος των προιόντων που εκτίθενται σε κάδους κ.α.
Οι δε Μεγάλες Εταιρείες που έχουν δυνατότητα εντάσεως κεφαλαίου κ κεφαλαιακή επάρκεια «στήνουν» συστήματα διαχείρισης προσπαθώντας να απομονώσουν τα ανταγωνιστικά συστήματα .
Και σε περίπτωση που δεν τα καταφέρνουν φτιάχνουν και κοινοπραξίες οπού διεκδικούν χώρους Υγειονομικής ταφής ιδιωτικούς ,συμμετέχουν σε διαγωνισμούς ΣΔΙΤ κ.α.
Αυτή η τριπλή λοιπόν διελκυστίνδα Δήμος – Εταιρίες Ανακύκλωσης – Μεγάλες Ανάδοχες Eταιρίες έχει αρκετές ιδιαιτερότητες και πολυπλοκότητες στην εφαρμογή μέτρων . Το προσδοκώμενο αποτέλεσμα ( η κερδοφορία) μέχρι στιγμής φαίνεται ότι δεν υπάρχει εξαιρέσει ελαχίστων περιπτώσεων .
Η κατάσταση με τη διαχείριση των απορριμμάτων
Και ερχόμαστε στο σήμερα οπού η περιφέρεια με βάση τον καινούργιο κανονισμό έρχεται να εφαρμόσει στην πράξη αυτό που σιωπηρά γίνεται εδώ και χρόνια..
Όλα αυτά αποτυπώνονται εύγλωττα στην παρουσίαση του΄περιφερειακού Συμβούλου Νίκου Πατσαρίνου στις 24/7/2014 και είναι χαρακτηριστικά περιγράφοντας ότι
- Βρίσκεται σε διαβούλευση ο νέος εθνικός σχεδιασμός διαχείρισης των αποβλήτων και της πρόληψης παραγωγής αποβλήτων και συγχρόνως γίνεται η αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ 2010 (κι όλα αυτά προκειμένου να προσαρμοστούμε με τις ευρωπαϊκές οδηγίες και να μπορούμε να εντάξουμε έργα στο πρόγραμμα 2014-2020) κανείς δεν μας απαντά, σε όλα αυτά, που εντάσσεται – προσαρμόζεται ο εν δυνάμει διεθνής διαγωνισμός της Περιφέρειας. Εν τω μεταξύ στα «μουλωχτά» η Περιφέρεια με προχειρότητα και στο «πόδι» έχει αναθέσει μελέτη για την αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ.
–Η μη συνεννόηση Περιφέρειας και Δήμων οδηγεί σε κωμικοτραγικές καταστάσεις. Πρόστιμα από την Περιφέρεια όταν με ευθύνη της δεν έχει γίνει τίποτα για την αποκατάσταση των ΧΑΔΑ, για τη διαχείριση των σκουπιδεμάτων και για την ενδιάμεση τωρινή φάση.
Φωτιές και κορεσμός στους σκουπιδοχώρους πχ(Λέχαιο Κορινθίας, θέση «Πουρνάρι» – Ζευγολατιού, Ερμιονίδα, Πύλος).
– Μέρος των Δημάρχων, όταν δεν απειλούν με παραιτήσεις, κατάλαβαν καθυστερημένα ότι πρέπει ν’ αντιμετωπίσουν το πρόβλημα στηριζόμενοι στις δικές τους δυνάμεις. Πολλοί περιμένουν, χωρίς να γνωρίζουν ή κάνουν ότι δεν γνωρίζουν, τις δρομολογημένες λύσεις της Περιφέρειας που δεν τους λέει ούτε πόσο θα τους στοιχήσει η διαχείριση των απορριμμάτων ούτε πόσα απορρίμματα τους δεσμεύουν και τους χρεώνουν να πηγαίνουν στην ανάδοχο Εταιρεία. Συγχρόνως η Κυβέρνηση θεσμοθετεί στην κατεύθυνση να τους αποκλείσει από τη διαχείριση των απορριμμάτων.
Περνά 1 χρόνος από την ανάδειξη προσωρινού αναδόχου και κανείς δεν παίρνει την ευθύνη για την καθυστέρηση. Αφήνουν περνούν οι εκλογές και αφού «έπαιξαν» με τους προτεινόμενους χώρους, 1,5 μήνα πριν αναλάβουν οι νέες αυτοδιοικητικές αρχές εγκρίνουν στο Υπουργείο τους περιβαλλοντικούς όρους (ΑΕΠΟ) του έργου.
Μέσα σ’ αυτό το «μπάχαλο» το περιεχόμενο της απόφασης του Υπουργού κ. Μανιάτη για τους περιβαλλοντικούς όρους του έργου επαληθεύει όλα αυτά που μέχρι σήμερα καταλογίζουμε σ’ αυτόν τον διαγωνισμό και είναι ένα ακόμη βήμα για να «κλειδώσει», δυστυχώς, η διαχείριση των απορριμμάτων με ΣΔΙΤ:
1) Πρόκειται για μια απαράδεκτη απόφαση που επιλεγμένα είναι ασαφής, αόριστη και προφανώς μπορεί να προσβληθεί στα κύρια θέματα του έργου που εμπλέκονται με το περιβάλλον αλλά όμως μέσα απ’ αυτά περιμένει να κερδοσκοπήσει η Εταιρεία.
2) Παρακάμπτοντας εντέχνως την σαφή οδηγία 2008/98 της Ε.Ε. δεν δεσμεύει πουθενά ποσοτικά και ποιοτικά τουλάχιστον για τα επόμενα 10 (και ίσως για τα επόμενα 28) χρόνια τι απορρίμματα και τι προϊόντα απ’ αυτά κάθε χρόνο πρέπει να ανακτώνται, να ανακυκλώνονται, να επαναχρησιμοποιούνται και φυσικά θα καταλήγουν για τελική εναπόθεση.
3) Η ΑΕΠΟ κρατάει – όχι τυχαία αλλά κακώς – αποστάσεις από το σύνολο του υπόλοιπου έργου και της διακήρυξης. Έτσι δεν θίγει πουθενά το ζήτημα της ελάχιστης εγγυημένης ποσότητας που δεσμεύει το σύνολο του έργου και είναι απαράδεκτη διάταξη και από περιβαλλοντική άποψη.
4) Ενώ έχουν μειωθεί τ’ απορρίμματα κατά 25-30% αυτό δεν απασχολεί κανέναν με αποτέλεσμα το έργο να παραμένει σε φαραωνικά επίπεδα και με μεγάλα κόστη υλοποίησης και συντήρησης.
5) Η λανθασμένη και σταθερή αρχή που συνοδεύει το έργο για όλα τα χρόνια, αυτή της διαχείρισης σύμμεικτων απορριμμάτων, επιβάλλει στην ΑΕΠΟ να ξεπερνά με ασάφεια τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των παραγόμενων τύπου 2πλου compost και του επαναχρησιμοποιούμενου νερού. Φαίνεται ότι τελικά δεν θα διατίθεται ούτε compost ούτε νερό για γεωργικές εκμεταλλεύσεις παρά τις αρχικές μεγαλοστομίες!
6) Αφήνοντας αναπάντητο ποιος θα κατασκευάσει την μονάδα διαχείρισης προδιαλεγμένων υλικών στην 1η υποενότητα δεν προσεγγίζεται καθόλου περιβαλλοντικά η λειτουργία της και τ’ αποτελέσματά της.
7) Η ενδιάμεση φάση διαχείρισης των απορριμμάτων ουσιαστικά δεν απασχολεί την ΑΕΠΟ ούτε φυσικά πώς συνδέεται η πορεία του έργου με την αποκατάσταση των ΧΑΔΑ που έχει εγκαταλειφθεί εδώ και καιρό.
Με όλα αυτά και ενώ δεν υπάρχει συνημμένη υπηρεσιακή εισήγηση της αρμόδιας Διεύθυνσης, ο Υπουργός μας καθησυχάζει λέγοντας ότι θα «απαγορεύεται η διαλογή υλικών μέσα στον ΧΥΤΥ»! Κοντολογίς μας ενημερώνει ότι με το νέο έργο δεν θ’ αφήσει στους νέους χώρους εναπόθεσης απορριμμάτων να γίνεται ό,τι απαράδεκτο συμβαίνει στη Φυλή και σ’ όλους τους σκουπιδοχώρους. Φοβερό βήμα προόδου!
Με όλα αυτά και ενώ δεν υπάρχει συνημμένη υπηρεσιακή εισήγηση της αρμόδιας Διεύθυνσης, ο Υπουργός μας καθησυχάζει λέγοντας ότι θα «απαγορεύεται η διαλογή υλικών μέσα στον ΧΥΤΥ»! Κοντολογίς μας ενημερώνει ότι με το νέο έργο δεν θ’ αφήσει στους νέους χώρους εναπόθεσης απορριμμάτων να γίνεται ό,τι απαράδεκτο συμβαίνει στη Φυλή και σ’ όλους τους σκουπιδοχώρους. Φοβερό βήμα προόδου!
Είναι ξεκάθαρο ότι πολιτικά έχει επιβληθεί η έκδοση εσπευσμένως αυτής της απόφασης του Υπουργού κ. Μανιάτη γιατί έτσι συμφέρει την εταιρεία. Η ασάφεια και η αοριστία που διέπει την απόφαση επιτρέπει στην Εταιρεία να φτιάξει ξεπερασμένες μονάδες διαχείρισης απορριμμάτων που δίπλα σε χώρους ΧΥΤΑ (όχι ΧΥΤΥ) θα θάβονται για τα επόμενα 28 τουλάχιστον χρόνια πάνω από τα μισά απορρίμματα. Αυτά και λόγω ανύπαρκτου ελέγχου θα κοστολογούνται ακριβά, για τους Δήμους και τους δημότες τους, για να κερδοσκοπεί η εταιρεία με άλλο ένα κοινωνικό αγαθό.
Μάλιστα φροντίζει η Περιφέρεια και το Υπουργείο να «οχυρώσει» την Εταιρεία στη διασφάλιση των κερδών της μιας και της επιτρέπει τμήμα του ΠΕΣΔΑ να διαχειριστεί (ελάχιστο 65% των απορριμμάτων) και όχι το 100%. Δηλαδή η Εταιρεία θα επιλέγει το «ψαχνό» και τα «κόκαλα» και τα προβλήματα θα τ’ αφήσει για τον ΦοΔΣΑ και τους Δήμους. Η νεοφιλελεύθερη πολιτική στο αποκορύφωμα της εφαρμογής της.
Είμαστε αντίθετοι με αυτή την εξέλιξη και αγωνιζόμαστε με όλους τους τρόπους για να ανατραπεί. Απαιτείται να επανασχεδιαστεί ριζικά η διαχείριση των απορριμμάτων σύμφωνα με την κατατεθειμένη πρότασή μας.
Η διαχείριση διασφαλίζοντας τον δημόσιο χαρακτήρα πρέπει να γίνεται από την κοινωνία και τους Δήμους, αποκεντρωμένα και με τοπικά σχέδια διαχείρισης στοχεύοντας στην πρόληψη, στην επαναχρησιμοποίηση στην ανάκτηση, στην ανακύκλωση και στη σύγχρονη επεξεργασία των υλικών ώστε συνεχώς να καταλήγει στον ΧΥΤΥ η ελάχιστη ποσότητα.
Με αυτόν τον τρόπο ωφελείται η κοινωνία οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά.
Στον αγώνα της κοινωνίας και των φορέων της εναπόκειται η επιβολή της σωστής λύσης.
Στον αγώνα της κοινωνίας και των φορέων της εναπόκειται η επιβολή της σωστής λύσης.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Σε όλη αυτή την ανάλυση της κατάστασης στον τομέα διαχέιρησης απορρυμάτων θα παρατηρήσετε ότι λείπει παντού ο παράγων Πολίτης.
-Ο Πολίτης που είναι εκέινος που πληρώνει και κατά την αγορά του προιόντος δεδομένης την εισφοράς στον ΕΟΑΝ των προιόντων ανακύκλωσης ,αλλά και μέσω Δημοτικών τελών .
-Ο Πολίτης που έιναι ο νόμιμος κάτοχος και διαχειριστής των προιόντων που παράγει .
-Ο Πολίτης που πιέζεται εντέχνως να τα εναποθέτει χωρίς διαχωρισμό στον εκάστοτε κάδο.
-Ο Πολίτης που δεν συμετέχει σε καμμία επιχείρηση όποιου τύπου και να είναι αυτή, αλλά είναι εκείνος που παράγει τα προιόντα.
Μήπως έχει έρθει ή ώρα να συμετέχει ο Πολίτης ενεργά στην διαχέιριση των προιόντων που παράγει;
H μήπως εξακολουθεί να βολέυει κάποιους ο Πολίτης να τα «πετάει»;;.
Η πρόταση με διαχωρισμό στην πηγή (σπίτι) και όχι στον κάδο εφαρμόζεται ήδη στην Ελλάδα .Και διαφαίνεται ότι εκεί κρύβεται το βαθύ μυστικό .
Τώρα το προτεινόμενο μοντέλο της Ε.Ε. ο «ρυπαίνων πληρώνει» στον Πολίτη εάν εφαρμοστεί και με ποιό τρόπο θα το διαπιστώσουμε άμεσα .
Το σημαντικό είναι να αντιληφθούμε την αξία των σκουπιδιών που μπορούν εκ του μηδενός να μας δημιουργήσουν και θέσεις εργασίας , να ανορθώσουν την Ελληνική Οικονομία και να «βοηθήσουν» τους πολίτες να αυτοργανώνονται για να αντιμετωπίσουν τα δαιδαλώδη θέματα περί διαχείρισης απορριμάτων .
Η λύση είναι στα χέρια του πολίτη με διαχωρισμό υλικών στο σπίτι του η αλλιώς στην πηγή.
Αυτό θα τον βοηθήσει να αποκτήσει και άλλες αγοραστικές συνήθειες επιλογής προιόντων πρίν φτασουν στο ράφι της διάθεσης και πέραν των συνηθειών που υπαγορέυονται εντέχνως από τις Πολυεθνικές……..
