Η ζωή του Καποδίστρια στην Ελβετία και η δράση των Ελβετών Φιλελλήνων.

184 χρόνια από την δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια. Αφιέρωμα στην ζωή του στην Ελβετία και στους Ελβετούς Φιλέλληνες

Η ζωή του Καποδίστρια στην Ελβετία

και η δράση των Ελβετών Φιλελλήνων.

Ιωάννης Καποδίστριας (1779-1831)

Εισαγωγή

Το παρόν ταπεινό αφιέρωμα στον Καποδίστρια απευθύνεται σε όλους τους Έλληνες, κατά κύριο λόγο όμως στους Έλληνες της Διασποράς. Επιχειρεί να «φωτίσει» την περίοδο της διαμονής του Καποδίστρια στην Ελβετία, επομένως δεν μπορεί παρά να είναι ελλιπές, με την έννοια ότι αποτελεί μια μόνο ψηφίδα της συνολικής εικόνας του βίου του μεγάλου αυτού Έλληνα. Αναδεικνύει όμως κάποια σημαντικά γεγονότα και πρόσωπα εκείνης της εποχής, που είναι σχετικώς άγνωστα στο ευρύ κοινό. Θεωρώ πως είναι σήμερα χρέος μας να κρατήσουμε ζωντανά αυτά τα ιστορικά στοιχεία και να τα μεταλαμπαδεύσουμε στον περίγυρό μας και στους απογόνους μας. Η ανάδειξη της προσωπικότητας και του έργου του Καποδίστρια, καθώς και της συμβολής των Ελβετών και άλλων Φιλελλήνων στην θετική έκβαση της Ελληνικής Επανάστασης, δύναται να προσλάβει νέο νόημα στην σημερινή εποχή. Διαπιστώνουμε ότι η πατρίδα μας διέρχεται μια περίοδο σοβαρής και πολυεπίπεδης κρίσης -και μάλιστα μέσα σ’ ένα ασταθές διεθνές περιβάλλον- που μόνο αισιοδοξία δεν εμπνέει. Καθώς η κρίση αυτή φαίνεται πως οδηγεί τον λαό μας στην απελπισία και την εξαθλίωση, η μελέτη του βίου του Καποδίστρια μπορεί να ‘χει σήμερα ρόλο εμψυχωτικό, μπορεί να συμβάλει σε μια λυτρωτική Εθνική Ανάταση που έχουμε ανάγκη. Μια Εθνική Ανάταση δημιουργική, αναγεννητική, που θα σπείρει ξανά τον γόνιμο καρπό στην έρημη ελληνική γη, θα δώσει νέα πνοή στην πολύπαθη Ελλάδα. Μια νέα Εθνική Ανάταση που, υπό ορισμένες προϋποθέσεις και σε συνδυασμό με άλλες πατριωτικές πρωτοβουλίες, ίσως κάποτε καταφέρει να προσδώσει ψηλαφητό νόημα στην ελληνικότητα, διακριτή ποιότητα στην ελληνική μας ταυτότητα. 

Σας εύχομαι καλή ανάγνωση.

Γιώργος Ν. Σγούρδος

Λωζάννη, 25 Σεπτεμβρίου 2011

Ο Καποδίστριας  στην Ελβετία - πρώτη περίοδος: 1813-1815

Από το 1809 ο Κερκυραίος Ιωάννης Καποδίστριας εργαζόταν ως διπλωμάτης για λογαριασμό της Ρωσίας και έχαιρε μεγάλης εκτίμησης για το έργο του. Περί τα τέλη του 1813 ο τσάρος Αλέξανδρος Α’ της Ρωσίας τον κάλεσε για να του αναθέσει μια σημαντική αποστολή, αυτή την φορά στην Ελβετία. Ο τσάρος εκτιμούσε πολύ τις πρωτοβουλίες και το πάθος του κόμη Καποδίστρια για τους μικρούς λαούς και πίστευε πως εκείνος θα μπορούσε να βάλει σε κάποια τάξη τους επαναστατημένους αστούς των ελβετικών καντονιών. Η διευθέτηση του ελβετικού ζητήματος ήταν πολύπλοκη. Τα πλούσια καντόνια με τις αριστοκρατικές διοικήσεις –η Βέρνη, η Γενεύη, η Λωζάννη, η Ζυρίχη- δεν ήθελαν να ενωθούν με τα νότια ιταλόφωνα καντόνια, των οποίων ο πληθυσμός ήταν κυρίως γεωργοί και κτηνοτρόφοι. Ο τσάρος ανέθεσε στον Καποδίστρια την υπόθεση της Ελβετίας, μ’ ένα χαρακτηριστικό προοίμιο: «Οι αρχές σας και τα αισθήματά σας μου είναι γνωστά. Αγαπάτε τις δημοκρατίες, το ίδιο κι εγώ. Πρόκειται τώρα να σώσουμε μια από αυτές, που την υποδούλωσε ο γαλλικός δεσποτισμός. Πρόκειται για την Ελβετία». Αποστολή του Καποδίστρια, από κοινού με τον Αυστριακό βαρόνο Lebzeltern, ήταν η ενοποίηση της Ελβετίας και η εξασφάλιση της ουδετερότητά της. Μέσω αυτής, θα επιτύγχανε την απαλλαγή της Ελβετίας από την επιρροή του Ναπολέοντα. Με ιδιαίτερη διπλωματική ευελιξία, ο Καποδίστριας κατάφερε να συγκαλέσει συνέλευση όλων των αντιμαχόμενων καντονιών,  να επικυρώσει το οριστικό σχέδιο του συντάγματος που έγραψε ο ίδιος και οι συνεργάτες του, προσφέροντας μέγιστη υπηρεσία στην ομοσπονδία αυτή, εξασφαλίζοντας ενότητα, ανεξαρτησία, ουδετερότητα και ειρήνη μέσα στους κόλπους της.
Στον Καποδίστρια λοιπόν, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό η συγκρότηση και οργάνωση της σύγχρονης Ελβετικής Συνομοσπονδίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η συμμετοχή της Γενεύης στο νέο κράτος ήταν αποτέλεσμα πρωτοβουλίας του Καποδίστρια. Επίσης, ο Καποδίστριας αγωνίστηκε σθεναρά ώστε το καντόνι του Vaud (με πρωτεύουσα τη Λωζάννη) να παραμείνει ανεξάρτητο, την στιγμή που ήθελε να το προσαρτήσει η Βέρνη. «Θέλετε το καντόνι τουVaud; Δεν θα το έχετε! Κι αν χρειαζόταν, θα μπορούσαμε ακόμα και να σας αποβάλουμε από την Συνομοσπονδία!», έλεγε χαρακτηριστικά ο Καποδίστριας. Σχετικά με την υπόθεση της Ελβετίας, ο Καποδίστριας έγραφε στον πατέρα του: «Εάν δυνηθούν (σ.σ. οι Ελβετοί) εις το μέλλον να είναι ευτυχείς και να απολαύσουν την ανεξαρτησίαν των, θα είπω ότι δεν έχασα τον καιρό μου και το έργον μου» .

Η σημασία του έργου του Καποδίστρια για τους Ελβετούς φαίνεται από τις εκδηλώσεις τιμής προς εκείνον. Το 1816 τον ανακήρυξαν επίτιμο δημότη της Λωζάννης, του καντονιού τουVaud, καθώς και της Γενεύης. Ο αρχηγός της ελβετικής αντιπροσωπείας στο συνέδριο των Παρισίων γράφει: «Τί δυνάμεθα να πράξομεν δι’ αυτόν τον εξαίρετον Καποδίστριαν... Εϊναι ο Φοίνιξ της διπλωματίας. Χωρίς αυτόν το συνέδριο της Βιέννης και τα άλλα θα ήσαν διαφορετικά... Έχω την πεποίθησιν, ότι χωρίς αυτόν η Ελβετία θα είχεν εξ ολοκλήρου ανατραπή... Αν περάση ποτέ από την Γενεύην, κτυπήσατε όλους τους κώδωνας των εκκλησιών και χαιρετίσατε την άφιξίν του δια του κεραυνού του πυροβολικού μας».  Οι δύο βουλευτές της Γενεύης, ο Charles Pictet de Richemont και ο F. D’Ivernois, θα γράψουν αντίστοιχα: «Απ’ όλους όσους ενδιαφέρθηκαν για την επίλυση των προβλημάτων μας, ουδείς το έπραξε με περισσότερη υπευθυνότητα, εύνοια για την πόλη μας, ευφυία και αποτελεσματικότητα από τον κόμη Καποδίστρια (...)» και «ο κόμης Καποδίστριας επέδειξε για την υποστήριξη των συμφερόντων της Γενεύης πραγματικό εγκάρδιο ενδιαφέρον... έπρεπε να είναι κανείς αυτόπτης μάρτυς για να το πιστέψει! (...)».   

Η προτομή του Καποδίστρια στη Λωζάννη.

Πριν από δύο χρόνια, στις 21 Σεπτεμβρίου 2009, έγιναν τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Ιωάννη Καποδίστρια στη Λωζάννη της γαλλόφωνης Ελβετίας, ως ένδειξη τιμής στον πρώτο Επίτιμο Δημότη της πόλης. Η τελετή πραγματοποιήθηκε παρουσία των Υπουργών Εξωτερικών της Ελβετίας Micheline Calmy-Rey και της Ρωσίας Sergey Lavrov, του Δημάρχου της Λωζάννης και του –ελληνικής καταγωγής- προέδρου της τοπικής βουλής του καντονίου του Vaud, Pascal Broulis. Η ορειχάλκινη προτομή, έργο του Ρώσου γλύπτηVladimir Surovtsev, τοποθετήθηκε στην όμορφη περιοχή του Ouchy, σ’ ένα πάρκο που βρίσκεται δίπλα στη λίμνη Λεμάν. Δυστυχώς, οι Ελληνικές Αρχές έλαμψαν δια της απουσίας τους, όχι μόνο από αυτή την τελετή, αλλά και από την διαδικασία παραγγελίας και ανέγερσης της προτομής (παρόλο που τους είχε ζητηθεί). Γνωστός δημοσιογράφος (Θ. Λάλας), έγραφε τότε: «Θέλω να αλλάξω χώρα. Κάτι συμβαίνει κάθε μέρα και βγαίνω από τα ρούχα μου. Όχι εγώ, όλοι. Όλοι όσοι πιστεύουν σε όσα ιερά και όσια μας απέμειναν. (...) Ποιος είναι ο λόγος που δεν υπήρξε η εκπροσώπηση της Ελλάδας στα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Ιωάννη Καποδίστρια στη Λωζάννη το Σεπτέμβριο που μας πέρασε; Γιατί να γυρίσει η Ελλάδα και η ελληνική κυβέρνηση την πλάτη της σε αυτή την ύψιστη τιμή για την χώρα και στο πρόσωπο του Καποδίστρια που αποτελεί την αρχή της Ελληνικής Δημοκρατίας; (...)».

21 Σεπτεμβρίου 2009: στιγμιότυπο από τα αποκαλυπτήρια της προτομής 
του Καποδίστρια στη Λωζάννη, παρουσία Ρώσων και Ελβετών Αξιωματούχων.

1815-1822: Ο Καποδίστριας Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας

Το 1815, μετά τις μεγάλες διπλωματικές επιτυχίες του Καποδίστρια στα συνέδρια της Βιέννης και των Παρισίων (στα οποία όμως δεν θα αναφερθούμε περαιτέρω στο παρόν αφιέρωμα, παρά την εξαιρετικά μεγάλη σημασία τους για την ειρήνη στην Ευρώπη), ο τσάρος χρίζει τον Καποδίστρια Υπουργό Εξωτερικών της Ρωσίας. Κατά την περίοδο που ακολουθεί, ο Καποδίστριας προσπαθεί συνεχώς να επηρεάσει τον τσάρο Αλέξανδρο υπέρ των Ελλήνων, όμως εκείνος είναι αντίθετος με κάθε επαναστατική κίνηση στην Ευρώπη. Η συνεργασία του Καποδίστρια με τον τσάρο στα θέματα που αφορούν την Ελλάδα συνεχώς χειροτερεύει. Με το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης, ο Καποδίστριας καταθέτει ένα υπόμνημα στον τσάρο και, κατά την διάρκεια της συνάντησής τους, του ζητά να επέμβει η Ρωσία στρατιωτικά στο πλευρό των Ελλήνων. Η απάντησή του τσάρου ήταν η εξής: «Εάν ήμουν στην θέση σας θα εσκεπτόμουν και θα ενήργουν όπως εσείς. Στην θέση μου όμως θα ενεργήσω διαφορετικά».  Ο Καποδίστριας διαπιστώνει ότι δεν μπορεί πια να βοηθήσει τον Αγώνα των Ελλήνων από την θέση του Υπουργού Εξωτερικών της Ρωσίας. Ζητά ν’ αποσυρθεί από την ενεργό υπηρεσία. Τον Άυγουστο του 1822 στέλνει ένα υπόμνημα στους Έλληνες. Γνωρίζει τα πάντα για την πορεία της Επανάστασης. Τους συμβουλεύει να να μην περιμένουν την παραμικρή βοήθεια από κανέναν και ολοκληρώνει: «Η Ελευθερία μας κρέμεται από ημάς τους ίδιους και εάν δεν την αποκτήσομεν μέλλομεν καταφρονηθεί από όλον τον κόσμον».  
Ο Ιωάννης Καποδίστριας αναχωρεί από την Πετρούπολη στις 19 Αυγούστου 1822. Γύρω στα τέλη του 1822 φθάνει στη Γενεύη, απ’ όπου ευελπιστεί να συνεχίσει πιο αποτελεσματικά τον αγώνα του υπέρ του ελληνικού λαού.

Ο Καποδίστριας στην Ελβετία - δεύτερη περίοδος: 1822-1827

Οι στενοί δεσμοί του Καποδίστρια με τους Ελβετούς κατά την πρώτη περίοδο της διαμονής του στην Ελβετία, αποδείχθηκαν πολύτιμοι μερικά χρόνια αργότερα. Ο Καποδίστριας, αφότου έπαψε να προσφέρει τις υπηρεσίες του στην Ρωσία ως Υπουργός Εξωτερικών, επέστρεψε στην Ελβετία γνωρίζοντας πως θα βρει εκεί φιλικό περιβάλλον. Η Ρωσία εξακολουθούσε να του χορηγεί μισθό κατά την περίοδο αυτή, καθώς δεν του είχε ζητηθεί να παραιτηθεί από το υπουργικό αξίωμα. Ο Καποδίστριας είχε πλούσια οικονομικά μέσα και τα διέθετε όλα -μαζί με τον μισθό που λάμβανε ακόμα από την Ρωσία- υπέρ του Αγώνα των Ελλήνων. 

Στη Γενεύη εγκαταστάθηκε σ’ ένα μικρό, φτωχικό διαμέρισμα δύο δωματίων. Όταν η συγγραφέας Charlotte de Sor απόρησε για την φτωχική ζωή που περνούσε, ο Καποδίστριας της αποκρίθηκε: «Σας φαίνεται παράδοξο; Κι όμως πρέπει να παραδεχτείτε πως μια και χτυπώ τις πόρτες για να συντρέξουν τ’ αδέρφια μου που πεινούν και σφάζονται, δε μου επιτρέπεται να ξοδεύω, μαζί μετον υπηρέτη μου, πιότερα από πέντε φράγκα την ημέρα.»  Αυτή η δεύτερη περίοδος της ζωής του Καποδίστρια στην Ελβετία διήρκησε περίπου πέντε χρόνια και «υπήρξεν εν τη πραγματικότητι πλήρης αφοσιώσεως, ενεργού και γονίμου, υπέρ της αγωνιζομένης Ελλάδος», όπως γράφει στο βιλίο του ο Α. Δεσποτόπουλος.  
Ο Καποδίστριας συχνά βοήθησε το αγωνιζόμενο ελληνικό έθνος, πάντα όμως έμμεσα, μια και ήταν ακόμα, έστω άτυπα, υπουργός του τσάρου. Με τις γνωριμίες που είχε, συναντούσε μεγάλες προσωπικότητες της εποχής που κατόρθωνε, με τις αναμφισβήτητες διπλωματικές του ικανότητες, να τις επηρεάζει ευνοϊκά για τα ζητήματα της πατρίδας. Γνώριζε πως, από την στιγμή που οι περισσότερες ξένες κυβερνήσεις ήταν εχθρικές προς την Ελληνική Επανάσταση, έπρεπε εκείνος να κινητοποιηθεί υπέρ αυτής, αλλά και να εργαστεί κατάλληλα ώστε να στρέψει την κοινή γνώμη της Ευρώπης εναντίον αυτών των κυβερνήσεων.

Η Γενεύη, ευρισκόμενη στο κέντρο της Ευρώπης, ήταν ιδανικός τόπος για τον -κατά το δυνατόν- «αθόρυβο» συντονισμό της δράσης των φιλελλήνων. Πράγματι, σύντομα η Γενεύη έγινε το κέντρο απ΄όπου διοχετεύονταν οι πληροφορίες για τον αγώνα των Ελλήνων και απ’ όπου δίνονταν οι οδηγίες για δράση στα φιλελληνικά κομιτάτα της Ευρώπης. Η εργασία αυτή διεκπεραιώνεται βέβαια δια του Ελβετού φίλου του Καποδίστρια, του Εϋνάρδου, που ήταν προσωπικότητα μεγάλου κύρους στην Ευρώπη.  Ο Εϋνάρδος ήταν ενθουσιώδης και ακαταπόνητος υποστηρικτής του Ελληνικού Αγώνα. Κατάφερε να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων υπέρ των αγωνιζομένων Ελλήνων, ιδιαίτερα κατά τα κρίσιμα έτη 1826 και 1827. Πέτυχε μεγάλες ενισχύσεις του Αγώνα, με χρήματα και πολεμοφόδια, σε μια εποχή ιδιαίτερα δύσκολη. Βεβαίως, αυτό που ώθησε τον Εϋνάρδο (για τον οποίο αφιερώνουμε μια ακόμη παράγραφο πιο κάτω) να στηρίξει τους Έλληνες, ήταν κυρίως η παλιά φιλία και η ευγνωμοσύνη του προς τον Καποδίστρια για τις ευεργεσίες του προς την Ελβετία. Ο Καποδίστριας τον εμψύχωνε και τον παρότρυνε να βοηθήσει τους Έλληνες καθημερινά, καθώς βρισκόταν σε στενή συναναστροφή με την οικογένεια του Εϋνάρδου. Ο Καποδίστριας, κατά την περίοδο της διαμονής του στη Γενεύη, δεν περιορίζεται στην οργάνωση των φιλελλήνων μέσω του Εϋνάρδου, ούτε στην υποστήριξη του Αγώνα μόνο μέσω των φιλελλήνων. Συναντά τακτικά σημαντικές προσωπικότητες της Ευρώπης, ενώ μέσω αλληλογραφίας αλλά και με κάποια ταξίδια ενημερώνεται και ενημερώνει για την πορεία του Αγώνα, ενθαρρύνει και εμψυχώνει Έλληνες  και ξένους, προβαίνει σε ενέργειες υποστήριξης του Αγώνα σε διπλωματικό επίπεδο.  Μέχρι και το 1827, οπότε και δέχθηκε να αναλάβει την διακυβέρνηση του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους, ο Καποδίστριας ήταν με το νου και την καρδιά στραμμένα στην Ελλάδα. Ως αρχηγός και συντονιστής «από τα παρασκήνια» της φιλελληνικής δράσης και κάθε ευρωπαϊκής ενέργειας υπέρ του Αγώνα, ο Καποδίστριας ήταν, όπως λέει ο Α. Δεσποτόπουλος, «η άγρυπνος συνείδησις του Έθνους». 

Η προτομή του Εϋνάρδου στο Palais Eynard, Γενεύη.

Φιλελληνισμός στην Ελβετία

Ο όρος Φιλελληνισμός έχει καθιερωθεί ως διεθνής όρος. Έτσι, ενώ υπάρχουν συμπαθούντες πολλών άλλων λαών, είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι δεν υπάρχουν για άλλους λαούς αντίστοιχοι με τον Φιλελληνισμό όροι. Το φιλελληνικό κίνημα συμπίπτει με την διάδοση των ιδεωδών της κλασικής αρχαιότητας, που κέρδισαν ένθερμους υποστηρικτές, οι οποίοι εμπνεύστηκαν από αυτά και θέλησαν να τα μεταλαμπαδεύσουν στο περιβάλλον τους. Είχε πολλές παραμέτρους, από την αποστολή χρημάτων μέχρι την συμμετοχή στον ένοπλο αγώνα, κι από την διάδοση των ελληνικών ιδεωδών μέχρι την πίεση στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να υποστηρίξουν την ελληνική υπόθεση. Δημιουργοί και υποστηρικτές αυτού του ρεύματος υπήρξαν άνθρωποι από διάφορους τομείς της πολιτικής και κοινωνικής ζωής.

Οι πρώτες επιτροπές βοήθειας και ενίσχυσης του ελληνικού αγώνα δημιουργήθηκαν στις γερμανόφωνες περιοχές της Ελβετίας (ιδιαίτερα στη Βέρνη), ενώ ακολούθησαν φιλελληνικές επιτροπές στην Στουτγάρδη (Αύγουστος 1821), και λίγο αργότερα στη Λωζάννη, στη Ζυρίχη και στη Γενεύη.

Ο Ελβετός φιλέλληνας Εϋνάρδος.

Ιδιαίτερη φυσιογνωμία φιλέλληνα ήταν ο Ελβετός τραπεζίτης Ιωάννης-Γαβριήλ Εϋνάρδος(Jean-Gabriel Eynard, 1775-1863), στον οποίο αναφερθήκαμε και προηγουμένως. Το 1814 συμμετείχε στο συνέδριο της Βιέννης, όπου γνώρισε τον Καποδίστρια και με τον οποίο στη διατήρησε στενές φιλικές σχέσεις μέχρι το άδοξο τέλος της ζωής του δεύτερου. Κατά την Επανάσταση του 1821, ο Εϋνάρδος διέθεσε μεγάλα ποσά υπέρ των Ελλήνων, ενώ παρενέβη επανειλημμένα στην ευρωπαϊκή διπλωματία υπέρ των ελληνικών δικαίων. Ακόμα και μετά την δολοφονία του Καποδίστρια, ο Εϋνάρδος ενδιαφέρθηκε για την Ελλάδα, συμβάλλοντας στη συγκρότηση της εθνικής οικονομίας και στην ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, της οποίας διετέλεσε και επίτιμος διοικητής. Το 1847 αντιμετώπισε με σθένος τις υπερβολικές απαιτήσεις των Άγγλων τραπεζιτών για το δάνειό τους του 1832 προς την Ελλάδα και πλήρωσε ο ίδιος μιεσό εκατομμύριο χρυσά φράγκα για να τους ικανοποιήσει. Σήμερα υπάρχει ελληνο-ελβετικός σύλλογος στη Γενεύη που φέρει τ’ όνομά του.  Το 1810 ο Εϋνάρδος έχτισε μεγαλοπρεπές μέγαρο, το οποίο σήμερα δεσπόζει στο πάρκο Bastions της Γενεύης και φέρει τ’ όνομά του. Στον προαύλιο χώρο της έπαυλης υπάρχει ένα μνημείο-προτομή του Εϋνάρδου, με επιγραφή στα ελληνικά και στα γαλλικά, που ανεγέρθη με πρωτοβουλία των Ελλήνων φοιτητών της Γενεύης και συλλόγων Ελλήνων. Ο Εϋνάρδος τιμήθηκε με τον τίτλο του Ευεργέτη του Ελληνικού Έθνους.

Ο Ελβετός φιλέλληνας Μάγερ.

Χαρακτηριστική προσωπικότητα Ελβετού φιλέλληνα υπήρξε ο Ιωάννης Ιάκωβος Μάγερ(Johann Jakob Meyer, 1798-1826). Γεννήθηκε στη Ζυρίχη και ανήκε σε οικογένεια ιατρών. Σπούδασε φαρμακευτική και κατόπιν ιατρική, αλλά δεν ολοκλήρωσε τις σπουδές του. Αυτό δεν τον εμπόδισε να εμφανιστεί στη φιλελληνική επιτροπή της Βέρνης σαν "ιατρός χειρούργος", γεγονός που του εξασφάλισε τα ναύλα για ταν Ελλάδα. Ο Μάγερ εγκαταστάθηκε στο Μεσολόγγι, παντρεύτηκε Ελληνίδα, άλλαξε το χριστιανικό του δόγμα και έγινε Ορθόδοξος. Έχοντας γνώσεις ιατρικής, έφτιαξε στην πόλη φαρμακείο και πρόχειρο νοσοκομείο. Εξέδιδε στο Μεσολόγγι την εφημερίδα Ελληνικά Χρονικά, από το 1824 μέχρι και τις 10 Απριλίου του 1826 –ημέρα της εξόδου του Μεσολογγίου- κατά την οποία σκοτώθηκε ο ίδιος, η γυναίκα του και τα δυο τους παιδιά. Φαίνεται πως οι σχέσεις του Μάγερ με τον Λόρδο Βύρωνα ήταν τεταμένες. Ο Βύρων σε γράμμα του από το Μεσολόγγι (19 Μαρτίου 1824), εκφράζει τις ανησυχίες του, μήπως τα άρθρα του Μάγερ εναντίον της μοναρχίας και οι φιλελεύθερες ιδέες του για την ανάγκη ελευθεροτυπίας, προδιαθέσουν εχθρικά απέναντι της Ελλάδας τα συντηρητικά καθεστώτα των ηγεμόνων της Ευρώπης και δημιουργήσουν παρεξηγήσεις και βλάψουν τον Ελληνικό Αγώνα. Μνημείο του Μάγερ έχει στηθεί στον χώρο τού Ηρώου στο Μεσολόγγι. 

Τα Ελληνικά Χρονικά, η εφημερίδα που εξέδιδε ο Μάγερ στο Μεσολόγγι.

Όπως αναφέρει ένας άλλος Ελβετός φιλέλληνας, ο Ερρίκος Φαρνέζι, δεκαπέντε Ελβετοί συνολικά πήραν μέρος στα φιλελληνικά στρατιωτικά σώματα που πολέμησαν στην Ελλάδα.

Η συμβολή του Καποδίστρια στην εκπαίδευση των Ελλήνων στην Ευρώπη

Πολλά ελληνόπουλα σπούδαζαν με έξοδα του Καποδίστρια σε ιδρύματα της Ευρώπης, από την εποχή που εκείνος ζούσε στη Γενεύη. Μετά τον πόλεμο, πολλά παιδιά είχαν μείνει ορφανά, από τις ακτές της Αδριατικής μέχρι τα ενδότερα της Ευρώπης. Η περιουσία του Καποδίστρια δεν αρκούσε για να τα φροντίσει. Από την εποχή της Φιλόμουσου Εταιρείαςστη Βιέννη, ο Καποδίστριας είχε αναπτύξει ένα μεγάλο δίκτυο ανθρώπων που φρόντιζαν να μορφώσουν τα παιδιά των Ελλήνων, τα παιδιά που θα κάνουν αργότερα την αναγεννημένη Ελλάδα. Οι Έλληνες της Ευρώπης είχαν καθήκον να βοηθήσουν και οι φιλέλληνες φιλότιμο και αίσθηση της υψηλής τους αποστολής. Ο Καποδίστριας ήταν σε συνεχή επικοινωνία με τους προϊσταμένους των ελληνικών κοινοτήτων στην Ευρώπη (Γενεύη, Ζυρίχη, Τεργέστη, Ανκόνα, Παρίσι, Μασσαλία ήταν μερικές από αυτές) και φρόντιζε ώστε τα προσφυγόπουλα να μη χάσουν την ελληνική γλώσσα, την ορθόδοξο πίστη, τα ελληνικά ήθη και έθιμα. Μάλιστα, από τις επιστολές που διασώζονται, φαίνεται το προσωπικό ενδιαφέρον του Καποδίστρια για κάθε παιδί. Ρωτούσε για την πρόοδό του, έψαχνε δασκάλους, οργάνωνε σχολεία σε κάθε πόλη που είχε ελληνικό στοιχείο και ορφανά. Έλεγε ότι, αφού η πατρίδα μας έχει ερημωθεί από τους πολέμους, πρέπει με κάθε τρόπο να μην αφήσουμε τα παιδιά να χάσουν την ελληνική συνείδηση, να μην παρασυρθούν από τα θέλγητρα των χωρών όπου διαμένουν. Καθετί στην ζωή τους πρέπει να τους υπενθυμίζει την Ελλάδα κι ένας τουλάχιστον από τους διδασκάλους τους πρέπει να είναι ομογενής.  Πολλά από αυτά τα παιδιά ξαναγύρισαν στην ρημαγμένη πατρίδα για να σπείρουν την τέχνη τους ή την επιστήμη τους. Ο Καποδίστριας είχε εναποθέσει μεγάλες ελπίδες στους νέους ανθρώπους για το μέλλον της Ελλάδας.

27 Σεπτεμβρίου 1831: η δολοφονία του Καποδίστρια στο Ναύπλιο, 
έξω από τον Ι. Ναό το Αγίου Σπυρίδωνα.

Επίλογος

Ολοκληρώνουμε αυτό το αφιέρωμα στον Ιωάννη Καποδίστρια με τα λόγια του ιδίου, σε συνάντησή του με τον Γιωργάκη Μαυρομιχάλη, όπως μας τα μεταφέρει ο Γ. Τερτσέτης σταΑπόλογα. Το παρακάτω απόσπασμα δεν σχετίζεται με το έργο του Ι. Καποδίστρια στην Ελβετία, αποτελεί όμως μια ενδιαφέρουσα σύνοψη των ιδεών του για την Ελλάδα. Δεν θα μπορούσαμε να μην αναφερθούμε στην έγνοια του για την πατρίδα, μια έγνοια που είχε σε όλη την διάρκεια της ζωής του -και κατά την "ελβετική περίοδο".

« (...) Ο τόπος μας είναι χέρσος, σπάνιοι οι κάτοικοι, σκόρπιοι εις τα βουνά και εις τα σπήλαια. Το δημόσιο είναι πλακωμένο από δυο εκατομμύρια λίρες χρέος (σ.σ. εξαιτίας των επαχθών δανείων από την Αγγλία των ετών 1824 και 1825), άλλα τόσα ζητούν οι στρατιωτικοί, η γη είναι υποθηκευμένη εις τους Άγγλους δανειστάς. Ανάγκη να την ελευθερώσομε με την ίδια απόφαση ως θα την ελευθερώσομε από τα άρματα του Κιουτάγια και του Αιγυπτίου. Δεν λυπούμαι, δεν απελπίζομαι. Προτιμώ αυτό το σκήπτρο του πόνου και των δακρύων παρά άλλο. Ο Θεός μου τόδωσε, το παίρνω, θέλει να με δοκιμάσει. Είμαι από τη φυλή σας. Εις ένα μνήμα μαζί με εσάς θα θαφτώ. Ό,τι έχω, ζωή, περιουσία, φιλίες εις την Ευρώπη, κεφάλαια γνώσεων αποκτημένα από τόσα θεάματα και ακροάματα συμβάντων του κόσμου εις τας ημέρας μου, τα αφιερώνω εις την κοινήν πατρίδα. Ας υψώσω το μεγαλείον της, ώστε όποιος θελήσει δυσκόλως να το ταπεινώσει. Στερεωμένο εις ρίζες αρετής είναι ακαταμάχητο. Εκάματε έργα πολεμικά αθάνατα. Βασιλείς και έθνη σας επαίνεσαν, αλλά πίστευσέ μου, δια πολυετίαν ακόμη η ζώνη του Προδρόμου πρέπει να είναι στολισμός μας, όχι χρυσοϋφαντη χλαμύδα. Ως οι παλαιοί  ήρωες ή βασιλείς της Ελλάδος πρέπει να φυτεύουμε δένδρα, ν’ ανοίγομε δρόμους, να παλεύομε με τα θηρία του δάσους, να δέσομε την κοινωνία μας με νόμους σύμφωνους προς το έθνος μας. Ούτε οπίσω, ούτε εμπρός του καιρού μας. Μη μου ζητείτε ζωγραφιές πολύτιμες εις οικοδόμημα ακόμη ατέλειωτο. Μέτρο μας και άστρο εις δεινά ελληνικά θεραπεία ελληνική. Με το στόμα μας, όχι ως οι χειρουργοί της Ευρώπης κόφτοντες, αλλά με το στόμα μας να βυζαίνομε το έμπυο της πατρίδας μας δια να γιάνουμε. Αν δε μας αποστραφεί ο μεγαλοδύναμος και αξιωθούμε την ευλογία του, τα ακροθαλάσσια μας θα στολιστούν από εύμορφες πολιτείες, η σημαία η ελληνική θα δοξάζεται εις τα πελάγη, ήμερα δένδρα θα ανθίσουν εις τα άγρια βουνά και οι ερημιές θα πληθύνουν από κατοίκους –και όχι εις τις όψιμες ημέρες των απογόνων όσα σου προλέγω, αλλά εσύ θα ιδείς που είσαι νέος, θα ζήσεις και θα γεράσεις. Ένα μόνο φοβούμαι πολύ και με δέρνει υποψία, τρέμω την απειρία σας. Αν η νέα κυβέρνηση  τύχει να συγκρουστεί με συμφέροντα ξένων δυνάμεων –επειδή κάθε τόπος έχει χωριστά το μυστήριο της ζωής του, το νόμο της ευτυχίας του- αν πλανεθεί ο ελληνισμός και σηκώσει σκοτάδι μεταξύ μας ώστε εσείς να μη διαβάζετε εις την καρδίαν μου, θολωθούν και εμένα οι οφθαλμοί, ποιος ηξεύρει; Πού θα πάμε; Τί θα γενούμε; (...)»

Λωζάννη, 25 Σεπτεμβρίου 2011

Γεώργιος Ν. Σγούρδος

Είμαι στην διάθεσή σας για επισήμανση λαθών ή παραλείψεων.

e-mail : sgourdos@yahoo.gr

Βιβλιογραφία:

• Αλέξανδρου Ι. Δεσποτόπουλου, Ο κυβερνήτης Καποδίστριας και η απελευθέρωσις της Ελλάδος,(Μορφωτικόν Ίδρυμα Τραπέζης Ελλάδος, β’ έκδοση, 1996)
• Μεγάλοι Έλληνες: Ιωάννης Καποδίστριας, (Εκδόσεις Σκάι, 2009)
• Δημήτρη Φωτιάδη, Όθωνας ή Μοναρχία, (Εκδόσεις Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος, 1988)
• Η απαγορευμένη ιστορία της Ελλάδας, (Εκδόσεις Αρχέτυπο, 2010)
• Ιoánnis Kapodístrias, l’ange gardien de l’indépendance vaudoise, άρθρο στην ελβετική  εφημερίδα24 Heures, 19.09.2009
• Ψηφιακή εγκυκλοπαίδεια Βικιπαίδεια και ιστοσελίδα kapodistrias.info